De afgelopen week heeft Tilburg zich op kunnen maken voor het muzikale equivalent van de G20. Tilburg is dit weekend dé proghoofdstad van de wereld met de uitverkochte shows van Ayreon. Banners in de stad, een ware Ayreoncamping, twee speciale biertjes en gasten die vanuit meer dan 60 landen afgereisd zijn om de integrale vertolking van het album 01011001 te mogen meemaken. Nadat Arjen Anthony Lucassen voor opschudding zorgde in 2017 door Ayreon voor het eerst live te presenteren, zullen velen op vrijdagavond in 013 het genoegen al te hebben gehad om een Ayreonconcert te mogen ervaren. Ik zal één van de weinigen zijn die de muziek van 01011001 voor de tweede keer live mag aanhoren. In 2008 was het café Stairway To Heaven in Utrecht het decor voor de releaseparty van het album. Toen was de ruimte al te klein en heeft Arjen, samen met onder meer Floor Jansen, buiten voor het publiek dat niet meer naar binnen kon, een akoestische set gespeeld.
Ik ben bevoorrecht dat ik vanavond (weer) aanwezig mag zijn. De eerste drie concerten waren in vijf minuten uitverkocht en ook de extra concerten mochten op veel belangstelling rekenen. Voor de gelegenheid is er een enorme pop-upstore waar je van alles kunt kopen wat met Ayreon te maken heeft. De store is groot en doet me denken aan een Disneystore waar je verlekkerd je complete maand- of jaarsalaris in een half uur uit kunt geven. Het is druk, er staan lange rijen en de hoeveelheid talen die ik om me heen hoor zijn niet te tellen. Het wordt me duidelijk dat hier liefhebbers staan die toegewijd en trouw zijn.
De zaal is vol. Dat kan ook niet anders. Het doek voor het podium geeft bovenin het idee van een wateroppervlak en je waant je onder water met alleen maar nullen en énen. Richting half negen neemt de spanning wat toe. Er luidt geregeld applaus en een wave wordt ingezet. Mike Mills doorbreekt ergens in een uithoek van het podium de spanning door het optreden te openen met daarbij het nadrukkelijke verzoek om de mobiele telefoons in de zak te houden (wat tijdens het complete concert ook het geval is). Mike is een entertainer en weet het publiek aardig op te winden.
En dan valt het doek en worden de muzikanten één voor één aangekondigd. Joost, Ed, Johan, Jurriaan, Marcel, Timo, Jeroen en Ben posteren zich voor op het podium. Wanneer zij zich omdraaien leest iedereen op de ruggen 01011001. Het podium is gevuld met een soort steigerachtig geraamte dat het geheel in zes delen verdeeld. Linksboven heeft Joost van den Broek zijn domein, terwijl Ben, Jurriaan en Jeroen zijn benedenbuurman zijn. Rechtsboven nemen ondertussen Marcela Bovio, Irene Jansen en Jan Willem Ketelaers hun plaats in. Links, rechts en achter laten enorme beelden 3 cilinders/zuigers zien die het intro van het album visualiseren. Age Of Shadows krijgt vorm door Tom Englund, Mike Mills, Hansi Kürsch en Daniël Gildenlow. Jonas Renkse maakt zijn opwachting en Anneke van Giersbergen is natuurlijk van de partij. Zij wordt, gehuld in een gouden pak, luid onthaald. Ze klinkt sterk, zuiver en goed. Het is druk zo op het podium en zangers en zangeressen gaan op en af. Dat is in het begin, voor mij, wel wat onrustig. Maar zo werken projecten van Ayreon nu eenmaal. Het is trouwens bijzonder dat maar liefst twaalf oorspronkelijke zangers en zangeressen dit weekend van de partij zijn. Heel netjes.
Voor Comatose neemt Mike Mills boven in het midden plaats op de ‘stellage’ en drumt het ritme van deze zeer innemende compositie. Het is en blijft een entertainer, ook hier. Anneke zingt Comatose oorspronkelijk met Jorn Lande. Ik had zelf Jonas hier naast haar verwacht, maar het is Damian Wilson die de plaats inneemt en dat is verrassend, maar Damian is wellicht wel de man om deze emotievolle zangmelodie prachtig te vertolken. Langzaamaan krijgt de ‘ervaring’ meer en meer vorm. Bij Liquid Eternity (eveneens de naam van één van de twee speciaal gebottelde bieren) omgeven enorme reageerbuizen de keur aan zangers en zangeressen. Het is goed om Maggy Luyten terug te zien. De zang lijkt ook nog beter te zijn afgesteld en voor het eerst richt de aandacht zich op Joost van den Broek boven.
En dat is het tijd voor de ‘master’ himself in Connect The Dots. Gekleed in zwart met een lange rode jas weet de boomlange architect van het geheel de aandacht te vestigen op zichzelf. De haar in een staart ontvangt hij het luide applaus. Wetende hoe zenuwachtig hij kan zijn (zeker wat zijn stemkwaliteiten betreft) zingt hij beter dan ooit tevoren. Zijn zang past uitstekend in het geheel.
Wanneer Beneath The Waves wordt ingezet schijnen er lasers de zaal in die van bovenaf voorzien worden van rook. Dit creëert een idee van onder water zijn. De illusie krijgt nu visueel en auditief vorm. Daniël Gildenlow, Damian Wilson en Anneke verzorgen de zang bij aanvang. Ondersteund door de uitstekende ondersteuning van Marcela, Irene en Jan Willem. (ik kan me trouwens verbazen over mensen die nu het idee krijgen om bier te gaan halen). Het is ondertussen ook zeker tijd om de uitstekende band aandacht te geven. Zij dragen zorg voor een perfecte ondersteuning en in de gitaarsolo in Beneath The Waves laat Marcel Coenen zien en horen dat hij precies op de goede plaats vanavond staat. Het is daarbij leuk om Hansi Kürsch en bassist Johan van Stratum naast elkaar te zien hier op het podium, terwijl ik ze afgelopen jaar nog samen bij Blind Guardian zag. Het geheel aan afzonderlijke delen is vanavond één collectief en opereren allemaal ten dienste van de vertolking van 01011001.
Dat geldt ook voor Jaycee Cuypers en Brittney Slayes. Zij zijn de perfecte ‘invallers’ en overtuigen. Jaycee is al langer onderdeel van de ‘Ayreonfamilie’ en heeft zijn sporen ook live al verdiend. Brittney Slayes is te horen op het laatste Star One-album, maar laat hier het publiek met verve alle hoeken van het auditieve spectrum zien (en horen). Tijdens de vertolking van Ride The Comet is er een hoofdrol voor drummer Ed Warby en ervaar ik in het samenspel van Marcel Coenen en Timo Somers het dolby-surround-systeem. Een bijzondere ervaring om voor je de gitaristen te zien spelen terwijl het geluid je van voor, achter en van opzij zacht streelt.
Binnen de visuele aspecten zijn er nog de nodige pyrootjes. Een bureau met heerlijk ouderwets beeldscherm en staande lamp worden het podium opgereden en de secretaresse in de persoon van Simone Simons is hard aan het werk. Ten aanzien van de kleding is zij getooid in een fraai zilver jurkje. Dat is niet waarmee ze het publiek weet te boeien. Ze zingt loepzuiver en sterk. Op de beeldpilaren verschijnt Phideaux Xavier die op deze manier het duet met Simone aangaat. Heel mooi gedaan en perfect getimed. Van cd Y gaan we nu naar cd Earth en we krijgen dinosauriërs op de beelden die The Fifth Extinction ondersteunen. Het merendeel van de zangers/zangeressen komt voorbij in deze compositie waarin de band even stevig mag gaan grooven. Het is instrumentaal perfect neergezet.
Het dolby-surround idee hoor ik nu wat meer en beter. Zeker in Waking Dreams waar Anneke zich beweegt als een vis beneath the waves. Terwijl het bureau van Simone nog in het geheugen ligt, wordt er een ziekenhuisbed het podium op gereden. Het blijkt dat Arjen zelf van het bed afstapt om, samen met Liselotte Hegt, The Truth Is Here neer te zetten. Alles is relatief, maar Liselotte lijkt moeite te hebben om zich staande te houden stemtechnisch. Het is sowieso weer een compositie waarin Jeroen, Ben en Jurriaan met veel plezier hun kunsten vertonen. Vanuit het folkkarakter grooved het stevig in Unnatural Selection, waarin Jaycee een belangrijke rol speelt. Het is met de achtergrondbeelden, de variëteit aan intensiteit en lichtshow een rollercoaster van emoties/ervaring. Het is zo mooi om Marcela en Irene centraal te mogen aanschouwen op het podium. Ze verdienen het en dit stuk van het concert is werkelijk een voltreffer. Het publiek reageert enthousiast. Al zwierend vervolgt de band het concert met River Of Time. Een moment waarop ik me terdege bewust ben dat ik onderdeel uitmaak van het geheel.
We hebben ze nog niet eerder gezien, maar Wudstik en Marjan Welman die oorspronkelijk E=mc2 inzongen, betreden het podium. Iedereen weet dat het einde van het album nadert met The Sixth Extinction. Bijna de voltallige crew geeft acte de presence in deze epische afsluiter. Een afsluiter die de definitie van Rock opera bevestigt. Aan het eind staat alles en iedereen op het podium en sluit a-capella af. Ontwaakt uit de betovering zet het publiek een mega-applaus in dat langere tijd voortduurt. Arjen stookt het vuurtje zelfs nog een klein beetje op voordat hij zijn dank uitspreekt en Joost introduceert die hem aanvult.
01011001 zit erop, maar het publiek krijgt (evenals de vorige shows) nog een paar leuke composities extra. Als liefhebber van stevige progressieve rock ben ik blij dat Fate Of Man en The Day That The World Breaks Down langskomen. Damian Wilson introduceert de laatste op een uiterst gevoelige manier zoals hij dat zo goed kan. Mijn progressieve hart slaat hier wel een paar keer over. Muziek (dolby-surround) en beeld vallen samen.
Het was een onvergetelijke avond. Het was perfect en het was zo leuk om zoveel zangers en zangeressen te zien die 01011001 in 2008 mogelijk maakte. En tegelijk ben ik me bewust van het feit dat we samen ouder zijn geworden.
01011001 Beneath The Waves is een nieuw kroonjuweel in de kroon van de Hollandse progmasterkoning.
Foto’s: Monica Duffels
