Voor het eerst in 22 jaar staat Ayreon live op de planken. Alweer twee jaar geleden was er de Theater Equation in het Luxor in Rotterdam waar het album The Human Equation integraal werd gespeeld, maar een heuse Ayreon show is nog altijd uitgebleven.
Tot dit weekend. Drie dagen lang (los van de try-out show) is 013 het domein van Ayreonauten van heel de wereld, want maar liefst 54 nationaliteiten zijn op dit moment naar het centrum van Nederland gekomen om dit unieke evenement mee te maken. Zelf kom ik in contact met vier bulgaren die hun vakantie hebben gepland rond de show op vrijdag. Sowieso is het een bont gezelschap dat 013 bezoekt. Vol is vol en zo ziet de grote zaal van 013 er ook uit, maar het is gezellig en er heerst een opgewonden sfeer. Op het programma The Best Of Ayreon en Star One. Dat is een onmogelijke zaak. The Best Of Ayreon zou negen albums duren. Vanavond krijgen we The Best Of The Best Of The Best. En dan nog merk ik dat ik hebberig word, omdat er nog zoveel nummers niet worden gespeeld die ikzelf graag zou horen.
Klokslag half negen gaat het doek open en blijkt dat er veel tijd en geld is gestoken in de performance. Een immens scherm vult de complete achtergrond, maar zal gedurende het concert slechts dienen als aanvulling met fantastische beelden. Bij de start komt de discografie van Ayreon langs en betreedt Mike Mills het toneel als narrator/verteller. Met de woorden: “Let’s go back to the dark ages” geeft hij overduidelijk de aftrap voor het spektakel en stapt Edward Reekers het toneel op. We beginnen dus bij het begin en het is fijn om Edward te zien. Zanger van het eerste uur en de oorspronkelijke stem van de compositie Dreamtime (Words Become A Song). De spanning uit de zaal is bijna voelbaar wanneer slechts zang, keys en de akoestische gitaar de sfeer zetten voor het begin.
Opvallend, maar begrijpelijk is het daaropvolgende Abbey Of Synn van het album Actual Fantasy. Actual Fantasy is het tweede album in de Ayreonreeks maar wijkt ergens in muziek en opzet wat af van het kenmerkende Ayreongeluid. Vandaag blijken zestien zangers acte de presence te geven. Ook Robert Soeterbroek, zanger van het eerste uur, is in Abbey Of Synn van de partij. Dat maakt dit evenement ook zo uniek, dat ook op het gebied van zang Ayreon sterk bij de basis is gebleven. Opvallend is trouwens dat het geluid in 013 vanaf de eerst noot geweldig is. Pyro-elementen en vuurwerk geven blijk van de serieuze aanpak om dit weekend op alle manieren onvergetelijk te maken.
Chronologisch wordt er een sprongetje gemaakt naar het album 01011001 met de compositie River Of Time waarin Hansi Kursch en Marco Hietala (gekleed in een leren kilt) samen op het podium staan. Gedurende het optreden staan de zanger/zangeressen toch wat centraal, maar het stel muzikanten dat verantwoordelijk is voor het geluid is erg sterk. Geen (echte) onbekenden voor het Ayreonpubliek. Johan van Stratum, Ferry Duijsens, Joost van den Broek, Lisette van de Berg, Marcela Bovio, Irene Jansen en Ed Warby hebben een duidelijk connectie met Ayreon en leadgitarist Marcel Coenen laat horen dat hij niet voor niets hier vanavond, dit weekend, op de planken staat. Niet alleen speelt hij met het grootste gemak en passie de partijen. Hij beweegt zich op het podium als een vis in het water, staat als een huis maar steelt door zijn karakteristieke verschijning voor mij ook een klein beetje de show. De muzikanten zijn allen hetzelfde gekleed en dat straalt eveneens professie uit.
Tijdens River Of Time krijgt daarbij het vioolspel van Ben Mathot een centrale plaats. Samen met Maaike Peterse op Cello en Jeroen Goossens op fluit/didgeridoo krijgen ook de folkinvloeden in het geluid van Ayreon de aandacht die het verdient.
Vanuit The Theory Of Everything starten Mike Mills en Marcela Bovio Prologue: The Blackboard en The Theory Of Everything part 1. En daar vind ik het jammer dat het een best of…concert is. The Theory Of Everything is een album dat het best tot zijn recht komt wanneer je het in zijn geheel kan beluisteren. En nu wordt aan dat vanzelfsprekende gevoel abrupt een einde gemaakt wanneer Floor Jansen Merlin’s Will inzet. Het is opvallend dat Floor dit voor haar rekening neemt (wat ze trouwens sterk doet).
Wanneer Jonas Renkse en Anneke van Giersbergen Waking Dreams (01011001) vertolken lijkt er geen einde te komen aan wat we vanavond mogen verwachten op het podium. Jonas komt heel sterk voor de dag in zang en verschijning en zijn stemgeluid vormt een prachtig contrast met het heldere stemgeluid van Anneke.
Chronologisch wordt er terug gegrepen op het album Flight Of The Migrator met Dawn Of A Million Souls. John Jaycee Cuipers had ik niet zo een-twee-drie verwacht in deze setting, maar in de eerste plaats zet hij een sterke performance neer en aan de andere kant is ook hij natuurlijk vanaf het eerste uur lid van de Ayreonfamilie.
Loepzuiver en nagenoeg akoestisch laten Anneke van Giersbergen, Marcela Bovio en Floor Jansen de Valley Of The Queens herleven. Even een kippenvelletje meer deze avond.
Jonas Renkse mag onder begeleiding van uitmuntend drumwerk van Ed Warby Ride The Comet starten. Hij wordt hierbij bijgestaan door Maggie (Magaly) Luyten, die met haar performance bij Ayreon Universe weer uitgeroepen mag worden tot beste en stoerste (Belgische) rockchick. Live klinkt ze overtuigend en ‘speelt’ haar rol goed.
Het laatste album The Source kan natuurlijk niet ontbreken in de setlist. Mike Mills schittert als vervanger van de oorspronkelijke zangers op de Star Of Sirrah. Mike heeft zich sinds zijn aantreden op The Theory Of Everything ontpopt als alleskunner. Zijn stemgeluid staat ook live als een huis en er is een rol op het podium waar hij geen invulling aan kan geven. Evenals tijdens de Theater Equation is hij ook het centrale punt in Loser waarin hij achterna gezeten wordt door de vier dames. Naast Mike Mills schittert ook Marcel Coenen in zijn hoofdrol.
Met slechts drie trommels voor hem zet drummer Rob Snijders de toon in Comatose waarin hij de basis legt voor echtgenoot Anneke van Giersbergen en Jonas Renkse die slechts door zijn houding en zang respect afdwingt.
Van The Dream Sequencer wordt slechts één compositie gespeeld, maar wat voor één. Damian Wilson heeft een karakteristiek eigen stemgeluid en weet het gevoel uit de compositie prachtig neer te zetten. Van uiterst fragiel tot krachtiger. De visuele ondersteuning van een mysterieus monument in Wiltshire maakt het helemaal af. De zaal in 013 is tot de nok toe gevuld, maar je kunt bijna een speld horen vallen tijdens dit stuk.
Door sommigen wordt het album Into The Electric Castle als hoogtepunt gezien in het oeuvre van Ayreon. Vier composities van dit album worden vanavond gespeeld. In The Two Gates is er ruimte voor Irene Jansen om de band voor te stellen.
Tommy Karevik doet zijn entree met Into The Black Hole. Gedurende de avond valt op dat hij een wat statische stijl heeft op het podium, maar omdat ik gelukkigerwijs ook zaterdag in de zaal aanwezig mag zijn, mag ik ervaren dat hij zaterdag wat meer uit zijn schulp kruipt en zichzelf wat extraverter neerzet. Via Actual Fantasy en Computer Eyes laten Tommy, Anneke en Marco Magnetism van The Theory Of Everything tot leven komen. Toch één van mijn favoriete albums dat live stevig wordt neergezet. Om me heen kijkend besef ik dat langzamerhand één uviversele natte progdroom is voor menigeen. The Age Of Shadows krijgt versterking van twee robotarmen (Wilma en Betty) die hun licht laten schijnen over de zaal en Hansi en Floor visueel ondersteunen.
Met het gastoptreden van bassist Peter Vink start het Ayreon uitstapje naar het Star One project. Zelf vraag ik me af waarom Star One geïntegreerd is in Ayreon Universe. Niet dat het niet past, maar binnen Ayreon zijn er genoeg andere composities die gespeeld zouden kunnen worden en daarnaast is bijvoorbeeld het Guilt Machine-project van Arjen ook zeker de moeite waard. Er is daarbij ook gekozen om alleen composities van het album Space Metal te vertolken terwijl ook Victims Of The Modern Age ijzersterke composities bevat. Maar dat zijn keuzes die gemaakt worden en Intergalactic Space Crusader is de eerste compositie en later op de avond zal ook de avond af worden gesloten met een ‘grand finale’ met The Eye Of Ra, waarop alles en iedereen het podium vult in een ‘zinderend’ a-capellastuk waarna het dak van 013 eraf gaat.
Voor die tijd passeren nog Collision en het sterke Everybody Dies voordat Mike Mills als narrator in pak de laatste brug slaat en datgene zich openbaart waar iedereen op heeft zitten wachten. De meester ‘himself’ verschijnt op het podium. Het publiek scandeert de naam Arjen luidkeels en hij kan niets anders doen dan dit te ondergaan. Centraal op het podium staat hij daar terwijl zijn naam op het metershoge scherm, net als alle anderen namen tijdens het concert, getoond wordt. Hij start met een aantal akkoorden The Castle Hall. Op een gegeven moment besef ik dat er maar liefst twaalf mensen op het podium hun ding doen en samen zorgen voor een visueel spektakel en daarbij zorgen voor een vol en krachtig geluid.
Spelen op het podium is niet zijn ding, zegt Arjen in zijn ‘speech’ en praten in het openbaar helemaal niet. Hij hoeft alvast niet bang te zijn dat de mensen in het publiek niet tevreden zijn. En dat weet hij. Ze krijgen waar ze voor zijn gekomen en het optreden van Ayreon Universe overstijgt de verwachtingen. Arjen vertelt hoe het proces heeft plaatsgevonden en bedankt extra zijn partner Lori en co-producer Joost van den Broek.
Voor het laatste gedeelte van de avond gaan we twintig jaar terug via Amazing Flight, waarbij Arjen zijn eigen partijen zingt (als Hippie) naast Jay van Feggelen en Day Eleven: Love. Grote verrassing van de avond is het stukje zang van Ed Warby. Gewoon een kersje op de uiterst smaakvolle Ayreontaart die helaas bijna op is.
Zoals gezegd mag het publiek de handen eraf klappen bij het afsluitende The Eye Of Ra. Twee-en-een-half uur heeft het feestje geduurd en dat is niet genoeg, maar ik weet zeker dat iedereen met een gelukkig hart en een euforie de zaal verlaat. Het spektakel van vrijdagavond was geweldig en dankzij een dankbaar kerstcadeau krijg ik op zaterdag de gelegenheid om het nogmaals mee te maken en aanschouw die avond dat de perfectie ook zaterdag aanwezig is. De ervaring van vrijdag heeft er zichtbaar voor gezorgd dat de zenuwen wat verdwenen zijn bij de zangers die zaterdagavond een meer ontspannen indruk maken. Hier zal nog lang (over de hele wereld) over nagepraat worden en Arjen Lucassen kwam, zag en overwon. Dat is zeker.
