Cassettes – alleen voor hipsters?

Ik ben opgegroeid in de tijd dat de cassette nog populair was. Met een potlood een bandje terugspoelen door te draaien. Ik zag bandjes door het raam van de auto naar buiten geflikkerd  worden als de andere passagiers de muziek ruk vonden. Ik heb mijn favoriete nummers opgenomen van de radio, vol irritatie als de DJ door het nummer heen zat te lullen. En ja, natuurlijk heb ik mixtapes gemaakt met mijn favoriete nummers als voorloper van mijn huidige Spotify playlists. Al een aantal jaren gaan er geluiden dat de cassette als geluidsmedium aan een comeback bezig is. Hoe realistisch is dat? En ga ik nu zelf op grote schaal cassettebandjes scoren?
De historie
Het eerste cassettebandje werd ontwikkeld in 1963 door Philips in het Belgische Hasselt. Later kwam Philips natuurlijk met de cd, maar dat is niet de focus van dit artikel. Wat het cassettebandje zo uniek maakte was dat het de gebruiker in staat stelde zelf opnames te maken. Zo kon men nu muziek opnemen van de radio. Vanwege het draagbare karakter van het medium werd het geplaatst in auto’s en werd de walkman ontwikkeld zodat men ook onderweg van de favoriete muziek kon genieten. Mede omdat Philips geen royalty’s eiste op hun patent ging de uitrol en acceptatie van de nieuwe geluidsdrager razendsnel.
In de jaren ‘80 tot ‘90 was het medium een belangrijk middel voor kleinere bands om fans te vinden. Hele netwerken van ‘’tape traders” ontstonden. Via de post werden cassettes geruild, gevuld met black metal, death metal, punk etc. Niet alleen zorgde het voor verspreiding van underground muziek over de wereld, maar ook voor het ontstaan van vriendschappen die niet gebonden waren aan een regio. Jawel, het is net Facebook. Nu is “tape trading’’ slechts nog een nostalgische hobby, met name populair in de black- en death metal scene. Ironisch genoeg vindt men elkaar via internet om vervolgens op de ouderwetse manier muziek uit te wisselen.
Eind jaren negentig daalde de verkoop van cassettebandjes tot een dieptepunt, natuurlijk door de enorme concurrentie van de cd en de introductie van de mp3-speler in 1998. Toen het later ook nog heel eenvoudig werd muziek digitaal te streamen op bijvoorbeeld je telefoon leek niemand meer warm te lopen voor het cassette formaat. Tenslotte, met de nieuwe technologie kon iedereen gewoon via zijn telefoon muziek draaien, opnemen en verspreiden.
In de lift
Sinds 2008 lijkt het cassettebandje weer in de lift te zitten. Dat laat zich waarschijnlijk deels verklaren in het succes van vinyl. De nostalgische waarde, de opleving van de verzamelzucht, en ja het hipstergehalte van vinyl zorgde dat de verkoop daarvan flink steeg de afgelopen jaren. Hoe gewoner vinyl werd, hoe slechter voldeed het aan de wens van de muziekliefhebber om iets unieks in huis te hebben. Op zoek naar een nieuw iets om de hang naar nostalgie en verzamelen te bevredigen kwam het cassette bandje in beeld. Die geluidsdrager geeft mensen van boven de 30 wellicht nog meer gevoel van nostalgie dan vinyl. En het is juist die generatie die wat te makken heeft. Natuurlijk is een cassette ook goedkoper dan vinyl, dus dat maakt het ook nog eens een goedkopere hobby. Met dat idee ligt natuurlijk een revival van de cd ook op de loer.
Enkele kleinere platenmaatschappijen brengen hun muziek alleen op cassette uit. Waar de cassette vroeger juist illegale kopieën in de hand werkte, is dit medium nu lastig te digitaliseren en zo een manier om illegale downloads tegen te gaan. Daarnaast willen, vooral black metal bands, bewust niet bij een te groot publiek aanslaan. Door hun muziek te verspreiden via cassette houden ze hun imago obscuur en verzekeren ze zich ervan dat alleen echte fans aan hun muziek kunnen komen.
De groei van vinyl zal de cassette nooit mogen meemaken. Het belangrijkste wat de cassette voor had op vinyl was de draagbaarheid en de lage kosten. Onze nieuwe digitale wereld heeft daar korte metten mee gemaakt. En waar vinyl nog ruimte biedt aan prachtig groot artwork is dat bij een cassettebandje op zijn zachtst gezegd ook maar behelpen.
Maar het geluid dan?
Om te bepalen waar we de kwaliteit van de cassette moeten plaatsen moeten we natuurlijk het ook vergelijken met de andere geluidsdragers.
Om de grootte van het audio bestand op een MP3 maar zelfs ook een cd laag te houden wordt het geluid gecomprimeerd’. Dat wil zeggen dat digitale informatie wordt weggelaten. Hierdoor gaat o.a. detail verloren en wordt de bas geweld aangedaan. Vinyl is volledig analoog en in die zin de meest directe weergave van de opname. Aangezien deze compressie ook niet plaats vindt bij een cassette zouden we die dus met vinyl kunnen vergelijken.
Als we een cassette technisch vergelijken met een cd kunnen we dat doen op basis van de ranges en frequenties. De dynamische range van een cassette (verschil tussen zachtste en hardste geluid) is ongeveer 50 dB en haalt een frequentie response (vermogen om frequenties en bas te reproduceren) van maximaal 15 kHz op vol (0 dB) opname niveau. De cd haalt qua dynamische range 96 dB en een frequentie response van 20 Hz tot20  kHz.  Vinyl heeft een frequentie response van 7Hz tot 50kHz en verder, samen met een dynamische range van 75dB. Daar wint dus vinyl.
Elke keer dat je een cassette of vinyl afspeelt breng je het medium schade toe en zal het uiteindelijk minder goed gaan klinken. Bij een cd of MP3 is dit niet het geval. Door een productiefout was er bij cd’s soms sprake van ‘’cd rot”. Daar lijden echter alleen cd’s uit 1988 en 1993 aan, in geval ze kwamen van een bepaalde grote fabriek. Een cassette slijt het snelst bij het afspelen. Daarnaast is het gewoon ook heel kwetsbaar natuurlijk. Ik kan me nog herinneren dat de tape soms als een soort spaghetti uit de cassette kwam gelopen.
Qua geluid klinken vinyl en cassette warmer dan cd is zo’n beetje de algemene mening. Echter, vinyl kan last hebben van stof, hij kan overslaan, etc. Daarom zit een groot deel van de vinyl kwaliteit in het onderhoud ervan. Bij sommige cassettes kun je ook horen hoe de spoeltjes draaien. Minder relevant bij de heavy muziek die de meeste bezoekers van deze site draaien, maar toch.
Het is moeilijk om het beste medium te bepalen, dat blijkt wel. Qua gebruiksgemak lijken de MP3 en cd het te winnen. Qua gevoel, en esthetiek wint vinyl. Qua gebruiksgemak en slijtage verliest de cassette duidelijk. Het is die slijtage die ook de geluidskwaliteit negatief zal beïnvloeden. Wat heeft de cassette dan nog als voordeel? De prijs! Die is nog steeds vele malen lager dan die van vinyl. En in tegenstelling tot een cd of vinyl kun je een bandje nog makkelijk in je binnenzak stoppen of goedkoop per post verzenden.
En ik?
Ga ik zelf cassettes kopen? Ik zie een cassette meer als een stukje merch zoals een poster, een shirt of koffiemok van een band. Een hebbedingetje. Iets wat laat zien dat ik de band cool vind, dat ik ze steun. Daarom zou ik ze inderdaad kopen, liefst direct van de artiest. Veel draaien zal niet gebeuren vanwege de slijtage-kans en het ongemak.