En Insomnium doet dat in de sfeer die we gewend zijn van de band. Vanuit een basis van doom-/deathmetal vertellen de acht nieuwe composities het verhaal van 1696. 1696 start akoestisch en lieflijk. Een compositie de je al zittend bij een kampvuur meeneemt, maar het is de stilte voor de storm. Een verraderlijk gevoel dat losbarst wanneer de muur van geluid wordt opgetrokken en Niilo zijn stem verheft. De zang is zwaar en ontpopt zich als een etterende religieuze puist om later los te barsten. 1696 is immens zwaar met heeft een melancholische melodie die als een gouden weefdraad door het muzikale geweld heen is gesponnen. Zwaar, imposant waarbij liefhebbers van Amon Amarth en Amorphis zich zeker thuis voelen. Naar het einde van de compositie toe neemt het geheel nog meer aan kracht toe en de deathmetalinvloeden zijn duidelijk aanwezig. Het daaropvolgende White Christ, waarop Rotting Christzanger Sakis Tolis een bijdrage levert, Naar eigen zeggen is dit het meest donkere pad dat Insomnium muzikaal ooit heeft betreden. Qua accent doet het wel denken aan Kreator, en muzikaal zijn er overeenkomsten met de innerlijke strijd die Behemoth ook in zijn muziek stopt. Het drumwerk van Markus Hirvonen is sterk aanwezig en de gitaarmelodie vertelt zijn eigen weemoedige verhaal op de achtergrond. Zeker wanneer alles en iedereen wegvalt en uiteindelijk alleen de gitaarsolo ingezet wordt, geheel in de sfeer van de compositie zelf.
Uniek op Anno 1696 is de bijdrage in Godforsaken van een zangeres. In dit geval Johanna Kurkela (misschien bekend van haar eigen werk of van haar bijdrage bij Sonata Arctica en daarnaast echtgenoot van Tuomas Holopainen van Nightwish) die met haar engelengezang het contrast met de muzikale ondersteuning meer vorm geeft. In de wals die muzikaal over je heen komt is zij het visioen dat je hoop geeft. Maar ook muzikaal gebeurt er het nodige in de ruim acht minuten. Het tussenstuk in Godforsaken is prachtig. Het gitaarspel lijkt je vleugels te geven en samen met Insomnium zweef je door het muzikale landschap dat gesierd wordt door het samenspel van stemmen en het innemende en melancholische karakter in de muziek.
Vanuit de mix van progressieve metal, doommetal en deathmetal klinkt Lilian uiterst toegankelijk. Het tempo is lekker, de melodie is vrij gemakkelijk te volgen en is leidend in Lilian. Een beetje een Arch Enemygevoel krijg ik hierbij. Starless Paths ligt enigszins in het verlengde van Lilian, hoewel het meer gevarieerd en zwaarder van karakter is. Ferme deathmetalelementen maken het ook een stuk venijniger. Maar in de bijna acht minuten dat de compositie duurt weet Insomnium ook hier een gevarieerd stuk muziek neer te zetten, waardoor alles blijft boeien en de melancholische insteek en kracht elkaar mooi in evenwicht houden. Koorzang en pianoklanken zorgen daar zeker voor. Het driespan Ville Friman, Jani Liimatainen en Markus Vanhala zorgen er met hun gitaarspel mede voor het je niet kan stoppen met luisteren.
Met The Witch Hunter zou je denken dat het agressief en duister gaat worden, maar niets is minder waar. Akoestisch word je lekker gemaakt en het tempo is prettig. De drum is kaal neergezet en krachtig en The Witch Hunter heeft juist weer die melancholische insteek waarin Insomnium meester is. Het is kracht x melodie x innemend. De reflectie krijg je in The Unrest. Terug naar het kampvuur om het verhaal, begeleid door gitaar, met je ogen dicht tot je te nemen. Het is een schril contrast met het sinistere karakter van The Rapids waarmee het album eindigt. Pompend en grommend krijg je hier een portie death-doommetal voor je kiezen waarbij de verhalen van een weerwolf niet ondenkbaar gaan zijn en de licht chaotische muziek tot de verbeelding roept. Het maakt van Anno 1696 een voltreffer waarin de doom-, de death- en de melancholische metal centraal staan en Insomnium tot in de puntjes het evenwicht weet te bewaren tussen kracht en een innemend gevoel.
Als bonus krijg je ook nog drie composities van de EP Songs Of The Dusk aangeleverd. Drie muzikale reizen in een donkere en mistige omgeving. Drie composities de te goed waren als bonustacks. Ze passen uitstekend binnen het grote plaatje, het grote verhaal van Anno 1696.